همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: شاید کمتر شهری در دنیا پیدا کنیم که کوچه‌ای داشته باشد با مناره مسجد و برج ناقوس کلیسا، اما خیابان سی تیر همه این مکان‌ها عبادی و مذهبی را در خودش و کنار هم جای داده است. در این خیابان صدای ناقوس کلیساهای مریم مقدس، پطرس مقدس و آشوری‌ها در روزهای یکشنبه می‌پیچد و هم نجوای عبادت عابدان یهودی در کنیسه حییم در روزهای شنبه. هم زرتشتی‌ها به آتشکده آدریان در این خیابان می‌آیند و هم اهالی مسلمان این محله هر روزه صدای اذان از مسجد حضرت ابراهیم در آسمان طنین می‌اندازد. در تور تهرانگردی مرکز تهران شناسی همشهری پا به خیابان سی تیر گذاشتیم تا صلح ادیان را در تهران به تصویر بکشیم.
خواندنی های بیشتر را اینجا دنبال کنید
کلیمیان نخست در محله عودلاجان سکونت و عبادتگاه داشتند. این کنیسا اولین مکانی است که خارج از محله کلیمیان پایه‌گذاری شد. البته در سال‌های نخستین بنای کوچکی بود که به مرور زمان گسترش یافت و امروز موزه کلیمیان ایران است. در آهنی آبی رنگ بزرگی پیش روست که به خط فارسی روی آن نوشته شده «کنیسا حییم» وقتی در را می‌گشاییم حیاط پر از درختان قدیمی سر به فلک کشیده و حوض آبی رنگی که در وسط حیاط عمارت توجه شما را به خود جلب می‌کند. بر روی ورودی سالن به خط عبری نوشته شده: «این دروازه خداوند است؛ عادلان به آن داخل خواهند شد».
صدر، مسئول کنیسا حییم درباره تاریخچه این مکان می‌گوید: «البته این نشان‌دهنده احساس امنیت ما در تهران بود که ۱۱۰ سال قبل که توانستند چنین سالنی را برای مراسم مذهبی بنا کنند و بعد از آن به مرور از آن محله خارج شدند و خانه‌هایشان را انتقال دادند.
این سرزمین از نظر ما سرزمین مقدس است، قریب به ۷ نفر از انبیای ما در این سرزمین خاکسپاری شدند و این کشور برای تمام کلیمیان دنیا کاملاً متفاوت و گرامی است. محل سکونت کلیمیان در دوران قاجاریه، در ضلع شرقی محله‌ی عودلاجان قرار داشت و از قسمت جنوبی به سید اسماعیل، از غرب به پامنار و سه راه دونگی، از قسمت شمالی به تکیه رضاقلی و منطقه سرپولک و از شرق به امامزاده یحیی و حسینیه سادات حسینی راه پیدا می‌کرد.
هیچ خانواده کلیمی به دلیل حفظ امنیت و بنا بر سنت قدیم یهودیان که در کنار یکدیگر می‌زیستند در بیرون از این منطقه که عمدتا مسلمان‌نشین بودند سکونت نمی‌کرد. شرایط اجتماعی و فرهنگی، امکانات و آزادی‌هایی که برای یهودیان وجود داشت تصمیم گرفتند تا زمین بزرگی به ابعاد هزار متر را در یکی از مناطق اعیانی تهران واقع در خیابان قزاقخانه، خیابان کنونی سی‌تیر خریدند به این امید که کلیمیان از منطقه عودلاجان به دیگر نقاط تهران مهاجرت کنند.
در سال ۱۲۹۱ زمین کنیسه حییم را خریدند و کنیسه کوچکی به وسعت ۲۸ متر در آن بنا شد که به دلیل رشد جمعیت و مساحت کم خیلی زود تخریب شد تا در سال ۱۲۹۲ بنای کنیسه حییم کنونی به جای آن ساخته شود. معماری بنا را «عزیز بنایان» که تنها معمار کلیمی تهران بود بر عهده گرفت. بنای فرسوده کنیسه ۲بار در سال‌های ۱۳۳۵ توسط فرزند عزیز بنایان آقای «جهانگیر بنایان» و سال ۱۳۶۰ بازسازی شد و در سال ۱۳۸۰ خورشیدی با تلاش انجمن کلیمیان و حمایت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.»
جایگاه تفیلاخوانی آقایان در قسمت غربی هشتی کنیسه است که با ۱۴۱ صندلی از پوشش چرم در اطراف جایگاه میشکان قرار دارند. این صندلی‌ها به اندازه خود کنیسه قدمت دارند. نیم طبقه بالا هم محل تفیلاخوانی خانم‌هاست. در گوشه از کنیسه تابلویی قرار دارد که نام درگذشتگان روی آن حک شده است. با وجود کنیسه حییم کم‌کم اجتماع کلیمیان در اطراف کوچه و خیابان‌های آن تشکیل شد و جامعه کلیمیان در تهران وسعت بیشتری پیدا کرد.
نظر شما